Marek Reszuta, ekspert ds. Kaukazu i cyberbezpieczeństwa, dyplomata po placówkach w Tbilisi, Erywaniu, Moskwie i Sankt Petersburgu
PKB
Wg danych Narodowej Służby Statystycznej Gruzji, w drugim kwartale 2024 r. wzrost PKB w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego wyniósł 9,6%, natomiast wstępne dane na dzień 30 września br. odnotowują wzrost nawet na poziomie 12%.
Eksperci podkreślają, że dane te są „mocno” szacunkowe i aż tak optymistyczne, że wiążą się z kampanią wyborczą przed wyborami parlamentarnymi 26 października. Opozycja twierdzi, że dane są zawyżone i nie odpowiadają rzeczywistości.
Sama służba podaje, że „zaktualizowane dane” dotyczące wzrostu PKB nie tylko za wyżej podane okresy, ale nawet za wszystkie kwartały 2023, cały rok 2023 i pierwsze dwa kwartały 2024 roku „zostaną opublikowane 15 listopada 2024 roku”, dając powód do nieufności.
Inflacja
Inflacja roczna na koniec grudnia 2023 roku osiągnęła wysokość 2,5% i była najniższa od 8 lat.
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| 2,1% | 6,0% | 2,6% | 4,9% | 5,2% | 9,6% | 11,9% | 2,5% |
W 2024 roku inflacja, w stosunku do wskaźników z analogicznego okresu roku poprzedniego – r/r, kształtowała się następująco (w %):
| Styczeń | Luty | Marzec | Kwiecień | Maj | Czerwiec | Lipiec | Sierpień | Wrzesień |
| 0,0 | 0,3 | 0,5 | 1,5 | 2,0 | 2,2 | 1,8 | 1,0 | 0,6 |
W całym 2024 roku największy wpływ na inflację miały wzrosty cen przede wszystkim: wzrost usług hotelowych i restauracyjnych (+7,5%), ceny alkoholi i wyrobów tytoniowych (+4,9%), kosztów transportu (+4,3%) oraz kosztów komunikacji – tu zanotowano spadek cen o 12,8%.
We wrześniu br. największy wpływ na inflację miał wzrost cen w obszarze edukacji (+4,4%) oraz spadki cen transportu (-0,4%), odzieży i obuwia (-3,3%) oraz żywności i napojów alkoholowych (-0,3%). Spadek cen na żywność na charakter sezonowy, w związku ze sprzedażą tegorocznych zbiorów, głownie warzyw (-5,1%), owoców i winogron (-8,5%). Inne towary żywnościowe miały mniejsze spadki cen – np. pieczywo (-0,3%), cukier i słodycze (-2,7%). Szereg towarów spożywczych zanotowało jednak wzrost cen, m.in.: nabiał (sery, mleko, jajka) +4,0%, kawa i herbata +1,7%, oleje i tłuszcze -+1%.
Warunki życia
W 2023 średni miesięczny dochód gruzińskiego gospodarstwa domowego wynosił 1722,0 GEL (gruzińskie Lari) tj. ok. 606 Euro, natomiast średni miesięczny dochód obywatela Gruzji (w statystykach „mieszkańca”) 521,4 GEL (tj. ok. 183,5 Euro).
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | ||
| Średni miesięczny dochód gospodarstwa domowego | GEL | 1175,3 | 1100,5 | 1221,8 | 1453,8 | 1722,0 |
| EURO | 372,5 | 309,8 | 320,3 | 472,1 | 606,0 | |
| Średnie miesięczne dochody mieszkańca | GEL | 336,1 | 321,4 | 364,8 | 432,7 | 521,4 |
| EURO | 106,5 | 90,5 | 95,7 | 140,5 | 183,5 | |
| Średni roczny kurs Euro | 3,1553 | 3,5519 | 3,8140 | 3,0792 | 2,8416 | |
Jak widać z zaprezentowanych danych, średni dochód mieszkańca Gruzji nie jest zbyt wysoki. W 2023 roku średni dochód wyniósł, w przeliczeniu na polską złotówkę – 2753,4 (w Polsce w analogicznym okresie 8800 zł). Biorąc pod uwagę, że jest to wyłącznie „średnia wartość”, nie dziwi więc, że wg wskaźników „odsetku ludności poniżej międzynarodowej granicy ubóstwa”, w roku 2022 aż 47,7% mieszkańców Gruzji miało dochód mniejszy niż 6,85 USD/dzień, 15% mniej niż 3,65 USD/dzień, a 4,3% mniej niż 2,15 USD/dzień. Mimo, iż wg zaprezentowanych danych, ten odsetek sukcesywnie spada, to i tak, w 2022 roku, aż 67% mieszkańców Gruzji żyło, wg tych danych, poniżej międzynarodowych standardów dotyczących granicy ubóstwa.
Jak wobec tych danych prezentują się dane Narodowej Służby Statystycznej Gruzji?
W 2023 roku liczba mieszkańców Gruzji, którzy żyli na granicy „ubóstwa bezwzględnego” wyniosła 11,8%, zaś na granicy „ubóstwa względnego” („poniżej 60 % średniej konsumpcji”) – 19,8%. Łącznie to daje 31,6% obywateli Gruzji, którzy oficjalnie żyją w ubóstwie. Spójrzmy na dane NSSG za ostatnich kilka lat:
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Ubóstwo względne, % | 20,1 | 19,7 | 18,9 | 19,9 | 19,8 |
| Ubóstwo bezwzględne, % | 19,5 | 21,3 | 17,5 | 15,6 | 11,8 |
| Łącznie, % | 39,6 | 41,0 | 36,4 | 35,5 | 31,6 |
Zatrudnienie
W drugim kwartale 2024 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 219,7 tys., tj. 13,7%, liczonej od siły roboczej na poziomie 1607,6 tys. osób. W stosunku do I kwartały liczba osób poszukujących pracy zmniejszyła się o 8,9 tys. osób, z 228,6 tys. i bezrobociu w ujęciu procentowym 14%.
Wg danych Narodowa Służba Statystyczna Gruzji, obecny stan bezrobocia jest zdecydowanie najniższy od kilku ostatnich lat:
| 2023 | 2022 | 2021 | 2020 | 2019 | 2018 | |
| Bezrobotni, w tys. | 261,7 | 267,9 | 316,2 | 281,9 | 276,9 | 309,0 |
| Bezrobocie, % | 16,4 | 17,3 | 20,6 | 18,5 | 17,6 | 19,2 |
Spójrzmy na rynek pracy Gruzji. Przypomnijmy, że w 2017 dla Gruzinów zniesiono Wizy Schengen do Unii Europejskiej i statystycznie zaczęła zmniejszać się w Gruzji wysokość ogólnej siły roboczej („osób aktywnych zawodowo i gotowych podjąć zatrudnienie”). O ile jeszcze w 2018 r. było to 1605,2 tys. osób, to już w latach kolejnych ta wartość miała następujące wielkości: 2019 – 1572,8 tys. osób (- 32,4 tys.), 2020 – 1523,7 tys. (- 49,1 tys.), 2021 – 1533,6 tys. (+9,9 tys.). W tym samym czasie malała sukcesywnie ogólna liczba zatrudnionych: 2018 – 1296,2 tys., 2019 – 1295,9 (- 0,3 tys.), 2020 – 1241,8 (- 54,1 tys.; proszę zwrócić uwagę, że w tym czasie oficjalne bezrobocie wzrosło o jedynie 5 tys. osób!), 2021 – 1217,4 (- 24,4 tys.; a w tym czasie oficjalne bezrobocie wzrosło o 34,3 tys. osób).
po wybuchu wojny na Ukrainie, od 2022 roku notowany jest zarówno wzrost kategorii „siła robocza” (2021 – 1533,6 tys.; 2022 – 1551,6 tys.; 2023 – 1596,3 tys.; 1Q2023 – 1630,5 – tys.; łączny wzrost od 2021 r o 96,9 tys. osób), przy rosnącej gwałtownie liczbie zatrudnienia: 2021 – 1217,4 tys.; 2022 – 1283,7 tys.; 2023 – 1334,6 tys.; 1Q2024 – 1401,9 tys.; łącznie od 2021 – 184,5 tys.. Przy czym, co można prześledzić powyżej w tabeli, liczba bezrobotnych, aż tak dynamicznie nie malała. W tym wypadku eksperci zakładają, że mamy tu do czynienia ewidentnie z napływem obywateli Rosji po wybuchu wojny, pozostania w Gruzji i rejestracji przez część z nich działalności gospodarczej i podjęciu w Gruzji zatrudnienia.
Imigracja i emigracja
Emigracja jest jednym z głównych problemów demograficznych Gruzji od wielu lat. Gruzini jeszcze przed zniesieniem Wiz Schengen masowo wyjeżdżali i wyjeżdżają do pracy za granicą. I o ile wielu z Gruzinów powraca do kraju np. po utracie ważności długoterminowych wiz pracowniczych (nie oznacza to też, że powracają na stałe, spora część ponownie stara się o wizy i wyjazd), to saldo migracji jest jednoznacznie ujemne (za wyjątkiem roku 2020). Wielu Gruzinów pozostaje już na stałe za granicą. W poniżej tabeli migracji uwzględnieni są wyłącznie obywateli Gruzji.
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Emigracja | 64 705 | 67 269 | 76 367 | 81 978 | 43 349 | 80 351 | 100 802 | 163 480 |
| Imigracja | 47 086 | 48 343 | 47 883 | 54 478 | 66 668 | 39 526 | 54 405 | 91 896 |
Spójrzmy na migracje obywateli Rosji z/do Gruzji na przestrzeni ostatnich lat:
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Emigracja | 8 379 | 5 105 | 6 350 | 5 984 | 7 934 | 5 337 | 5 935 | 35 344 |
| Imigracja | 11 185 | 9 723 | 10 323 | 11 515 | 6 545 | 10 881 | 62 304 | 52 627 |
Kończąc ten dział, spójrzmy jeszcze jak w ostatnich latach zmieniała się liczba obywateli Gruzji (stan na 1 stycznia, w tys.):
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| 3 723,5 | 3 716,9 | 3 728,6 | 3 688,6 | 3 736,4 | 3 694,6 |
Inwestycje zagraniczne
Wg stanu koniec drugiego kwartału 2024 r., zanotowano napływ kapitału zagranicznego w wysokości 768,6 mln USD. Były to głównie inwestycje kapitałowe (52,3%) w sektor finansowy – „działalność finansowa i ubezpieczeniowa”. Pozostałe inwestycje zagraniczne: „handel’ – 13,8%, „przetwórstwo przemysłowe” – 9,7%,, „inwestycje w nieruchomości” – 8,2%, „energia” – 5,0%, „sztuka, rozrywka, rekreacja” – 4,2%, „informacja i komunikacja” – 1,7%, „inne sektory” – 1,4%.
Inwestycje pochodziły głównie z państw: Wielka Brytania – 266,7 mln USD, Japonia – 59,2 mln USD, Malta – 37,9 mln USD, Azerbejdżan – 23,7 mln USD, Czechy – 20,9 mln USD, Niderlandy – 20,5 mln USD, USA – 18,9 mln USD, Izrael – 13,8 mln USD, Austria – 12,5 mln USD, Wyspy Dziewicze – 11,6 mln USD.
W I półroczu 2024 r. polscy inwestorzy zainwestowali w Gruzji kapitał w wysokości 7 226 600 mln USD, co już stanowi istotny wzrost wobec całego roku 2023 (3,2 mln USD). W latach poprzednich polskie inwestycje wyglądały następująco: 2022 – 11,1 mln USD, 2021 – 7,3 mln USD, 2020 – 1,3 mln USD, 2019 – 3,6 mln USD).
Na podstawie danych za pierwsze półrocze, trudno jest ocenić perspektywy wzrostu inwestycji w całym roku 2024. W pierwszym kwartale 2024 r. ich wielkość wyniosła tylko 194,3 mln USD (w II – 574,3 mln USD) i jest to najmniejszy kwartalny napływ od II kwartału 2021 r. (w I kwartale 2021 osiągnęły 143,8 mln USD, w drugim tego roku już 323,6 mln USD, ale warto zauważyć, że w IV 2020 miał miejsce, nienotowany od lat odpływ inwestycji z Gruzji w wysokości 142,5 mln USD).
Wysokość inwestycji zagranicznych w ostatnich latach: 2019 – 1,4 mld USD, 2020 – 583,1 mln USD, 2021 – 1,3 mld USD, 2022 – 2,3 mld USD, 2023 – 1,9 mld USD.
Z uwagi na zainteresowanie w Polsce wpływami Rosji na Gruzję, spójrzmy jak kształtowały się rosyjskie inwestycje w latach 2019-2024 (w tys. USD):
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 1Q2024 | 2Q2024 |
| 62 991,3 | 42 208,7 | 85 271,4 | 105 569,8 | 103 276,1 | 7 246,6 | 4 486,4 |
Handel zagraniczny
Import
W pierwszym 8-miu miesiącach 2024 roku (styczeń-sierpień), gruziński import osiągnął ponad wielkość ponad 10,5 mld USD, tj. prawie ¾ całości gruzińskiego importu z roku 2023 (15,6 mld USD).
Do głównych państw z którego Gruzja importuje należą – Turcja (16,6%), USA (11,3%), Rosja (11,1%), Chiny (9,8%) i Niemcy (7,3%).
Import z Polski stanowił w w/wym. okresie 1,92% całości importu, ale… nasz kraj był na 9 miejscu wśród największych eksporterów do Gruzji, osiągając, wg statystyk gruzińskich 202,34 mln USD.
Import Gruzji w latach 2020-2024 (w tys. USD; * styczeń-sierpień 2024)
| 2024* | 2023 | 2022 | |||
| 10 526 884,2 | 15 603 596,6 | 13 548 383,1 | |||
| Turcja | 1 761 791,1 | Turcja | 2 575 016,8 | Turcja | 2 374 111,9 |
| USA | 1 186 395,8 | USA | 2 050 879,2 | Rosja | 1 835 474,4 |
| Rosja | 1 167 258,3 | Rosja | 1 744 635,0 | Chiny | 1 126 326,8 |
| Chiny | 1 032 733,7 | Chiny | 1 329 456,0 | USA | 1 013 418,5 |
| Niemcy | 768 550,1 | Niemcy | 974 104,3 | Niemcy | 664 317,4 |
| Azerbejdżan | 372 421,6 | Azerbejdżan | 654 710,4 | Azerbejdżan | 640 409,2 |
| Japonia | 334 545,5 | Japonia | 615 729,5 | Armenia | 613 720,0 |
| Włochy | 273 156,2 | ZEA | 384 270,8 | Japonia | 301 520,4 |
| Polska | 202 343,7 | Włochy | 373 865,4 | Rumunia | 292 068,1 |
| Francja | 201 614,0 | Armenia | 336 529,4 | Włochy | 288 090,3 |
Polska w latach 2019-2023 eksportowała do Gruzji na n/wym. kwotę:
- 2023 – (13 miejsce) 269 695,9 tys. USD;
- 2022 – (29) 212 827,3 tys. USD;
- 2021 – (27) 170 791,1 tys. USD;
- 2020 – (30) 133 252,2 tys. USD;
- 2019 – (15) 169747,7 tys. USD.
Największe pozycje importowe w okresie styczeń-sierpień 2024 (w tys. USD)
| Samochody | 1 978 058,5 |
| Ropa naftowa i olej | 880 640,8 |
| Leki w dawkach odmierzonych | 416 156,6 |
| Gaz ziemny i inne węglowodory gazowe | 258 746,1 |
| Maszyny do automatycznego przetwarzania danych i ich urządzenia | 210 379,1 |
| Aparaty telefoniczne i urządzenia do przesyłania lub odbioru głosu, obrazów lub innych danych (w tym sieci przewodowe/bezprzewodowe) | 201 012,4 |
| Pojazdy silnikowe do transportu towarów | 138 669,9 |
| Inne pręty i sztabki z żelaza lub stali niestopowej | 112 057,8 |
| Cygara, cygara, cygaretki i papierosy | 103 076,4 |
| Konstrukcje i części konstrukcji z żelaza lub stali | 92 079,0 |
| Towary mieszane (grupa 7700) | 86 588,6 |
| Spychacze samobieżne, równiarki, niwelatory, skrobaki, ubijarki i ich części | 76 524,9 |
| Meble i ich części | 70 409,0 |
| Lodówki, zamrażarki i inny sprzęt chłodniczy lub zamrażający | 68 360,2 |
| Maszyny klimatyzacyjne | 64 064,1 |
| Mięso i podroby jadalne z drobiu, świeże, schłodzone lub zamrożone | 62 758,1 |
| Szczepionki, krew i produkty odpornościowe | 62 579,8 |
| Cement | 61 111,9 |
| Cukier i chemicznie czysta sacharoza | 59 614,5 |
| Traktory | 58 818,0 |
Eksport
Ostatnie 4 lata to w Gruzji okres dynamicznego wzrostu eksportu. Do roku 2020 jego wielkość nigdy nie przekroczyła 4 miliardów USD rocznie, osiągając w latach 2018-2019 prawie identyczną wielkość 3,79 mln USD, a następnie spadku w roku 2020 do 3,3 mld USD. Od roku 2021 notuje się stały wzrost eksportu: 2021 – 4,2 mld USD, 2022 – 5,6 mld USD, 2023 – 6,1 mld USD, a już w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy 2024 r. gruziński eksport wyniósł prawie 4,2 mld USD.
Eksport Gruzji w latach 2022-2024 (w tys. USD; * styczeń-sierpień 2024)
| 2024* | 2023 | 2022 | |||
| 4 173 870,3 | 6 086 416,7 | 5 582 444,2 | |||
| Kirgizja | 745 493,9 | Azerbejdżan | 862 010,5 | Chiny | 736 768,9 |
| Kazachstan | 538 231,8 | Armenia | 787 159,9 | Azerbejdżan | 672 698,4 |
| Azerbejdżan | 475 980,1 | Kazachstan | 703 175,3 | Rosja | 642 439,0 |
| Rosja | 468 917,6 | Kirgizja | 695 661,0 | Armenia | 584 232,6 |
| Armenia | 411 923,7 | Rosja | 657 019,4 | Turcja | 434 626,8 |
| Turcja | 323 532,4 | Turcja | 409 439,7 | Bułgaria | 423 598,5 |
| Chiny | 202 670,1 | Chiny | 310 888,4 | USA | 265 059,7 |
| USA | 92 361,8 | Bułgaria | 249 959,7 | Kazachstan | 238 106,4 |
| Uzbekistan | 81 024,5 | Uzbekistan | 115 484,1 | Ukraina | 232 795,8 |
| Ukraina | 71 963,5 | Ukraina | 101 152,3 | Peru | 153 889,6 |
Polska w okresie styczeń-sierpień 2024 importowała na kwotę 33 497,4 tys. USD i zajęła 14 miejsce. W poprzednich latach następująco:
- 2023 – (18 miejsce) 49 508,2 tys. USD;
- 2022 – (18) 47 053,9 tys. USD;
- 2021 – (25) 27 661,2 tys. USD;
- 2020 – (28) 15 240,2 tys. USD;
- 2019 – (25) 18 779,0 tys. USD.
Największe pozycje eksportowe w okresie styczeń-sierpień 2024 (w tys. USD)
| Samochody | 1 478 080,5 |
| Stopy żelaza | 219 625,4 |
| Wino | 196 612,4 |
| Alkohol etylowy nieskażony, spirytusy, likiery i inne napoje spirytusowe | 187 224,7 |
| Rudy i koncentraty metali szlachetnych | 147 866,8 |
| Wody, naturalne lub sztuczne, mineralne i gazowane, niezawierające dodanego cukru | 112 226,8 |
| Wody, mineralne i gazowane, zawierające dodany cukier | 92 470,8 |
| Nawozy mineralne lub chemiczne, azotowe | 81 440,9 |
| Leki pakowane w odmierzonych dawkach | 75 022,7 |
| Złoto w stanie surowym lub w formie półproduktu, lub w postaci proszku | 66 891,1 |
| Ropa naftowa i olej | 61 570,2 |
| Koszulki i inne kamizelki, dziane lub szydełkowane | 59 824,0 |
| Energia elektryczna | 51 659,3 |
| Cygara, cygaretki, cygaretki i papierosy | 42 741,4 |
| Orzechy laskowe i inne orzechy | 40 437,2 |
| Pojazdy silnikowe do transportu towarów | 40 427,5 |
| Rudy i koncentraty miedzi | 39 606,2 |
| Żywe bydło | 37 491,3 |
| Inny tytoń przetworzony i namiastki tytoniu; ekstrakty i esencje tytoniowe | 35 309,7 |
| Przyrządy i urządzenia stosowane w medycynie | 32 218,8 |